อาหารและการให้อาหารม้า

ความต้องการโภชนะของม้าในแต่ละช่วงอายุและมาตรฐานการให้อาหารม้า

โปรตีน

โปรตีนเป็นสารอาหารเพื่อการเจริญเติบโต ทดแทนส่วนที่สึกหรอของร่างกาย ดังนั้นแม้ โปรตีนจะมีราคาแพงแต่ก็มีความจำเป็นต่อร่างกายเป็นอย่างมาก คุณภาพของโปรตีนในอาหารมีสัดส่วน ระดับและสมดุลของกรดอะมิโนที่ต่างกันที่แตกต่างกัน เช่น หญ้าแห้ง (Hay) เมล็ดธัญพืช (Grain) ไม่จัดเป็นโปรตีนคุณภาพ แต่ม้าสามารถสังเคราะห์กรดอะมิโนได้ ส่วน Oilseed meals (Soybean oil meal) จัดเป็นแหล่งโปรตีนคุณภาพดี

ปริมาณโปรตีนในอาหาร

1. ลูกม้า : 18-20 % ต้องการมากเพราะเติบโตรวดเร็วและ cecum ยังไม่สามารถสร้างโปรตีน

2. ม้ารุ่น : 14-16 %

3. 2 ปี : 12-14 %

4. ม้าโต : 10-12 %

5. พิจารณาเพิ่มระยะให้น้ำนม ทำงานหนัก เป็นต้น

โปรตีนเสริม

1. กากถั่วเหลือง 40-50 % โปรตีนคุณภาพดี

2. กากเมล็ดฝ้าย 30-40% ด้อยกว่าถั่วเหลือง

3. กากเมล็ดละหุ่ง 30-35% ยาระบายช่วยให้ขนสวย

คาร์โบไฮเดรต (Sugar & Starches)

1. ประกอบด้วยคาร์บอน ไฮโดรเจนและออกซิเจน

2. ส่วนมากได้จากประเภทธัญพืช และหญ้าแห้ง 60%

3. เป็นแหล่งพลังงานหลักของม้า (เหมือนกรดไขมัน)

4. เป็นแหล่งสำรองโปรตีนเหมือนไขมัน

5. คาร์โบไฮเดรตบางชนิดย่อยไม่ได้ เช่น พวก cellulose

6. เป็นอาหารเยื่อใย (Fiber, Bulk) จำเป็นสำหรับ

·       การทำงานของลำไส้อย่างปกติ (Movement)

·       แบคทีเรียเจริญในลำไส้

·       ป้องกันอาการท้องผูก

·       ช่วยการเคี้ยวอาหาร

·       ป้องกันกินอาหารเมล็ดธัญพืชมากเกินไป

·       ม้าทุกอายุต้องการอาหารเยื่อใยอย่างเพียงพอ เว้นลูกม้าเกิดใหม่ ยังไม่มีเชื้อจุลินทรีย์ในร่างกาย (Microorganisms) ลูกม้าได้เชื้อจุลินทรีย์จากกินมูลขี้แม่ม้า (Coprophagia)

ชนิดของคาร์โบไฮเดรต

1. แป้งและน้ำตาลถูกย่อยเป็นกลูโคส

2. เซลลูโลส ย่อยแบคทีเรียเป็นกรดไขมัน

3. มินิเซลลูโลส ย่อยแบคทีเรียเป็นกรดไขมัน (ย่อยง่ายกว่าเซลลูโลส)

4. ลิกนิน-ไฟเบอร์ มีคุณสมบัติในของแข็งใน Plant Stem

5. ม้าไม่สามารถย่อยเซลลูโลสหรือลิกนินอย่างมีประสิทธิภาพ

ไขมัน (Lipids)

1. รวมถึงกลีเซอไรด์ คลอเรสเตอรอล

2. เสริมการเจริญเติบโต

3. ทำให้ผิวหนังมัน

4. แหล่งพลังงานให้พลังงานมากกว่าคาร์โบไฮเดรต 2.5 เท่า

5. เกี่ยวข้องกับวิตามิน A,D,E,K (fat soluble)

6. อาหารม้าส่วนมากจะมีไขมันต่ำ (1-4%) แต่ก็เพียงพอสำหรับม้าส่วนมาก

7. อาหารที่มีไขมันสูงจะเสื่อมคุณภาพง่าย และรสชาติเสียไป และระดับวิตามิน A,E เสียง่ายเช่นกัน

8. ไขมันจะเป็นแหล่งสะสมโปรตีน

9. ไขมันสามารถถูกเสริมมากกว่า (10% รวมทั้ง fat content ธรรมชาติ) ในสัดส่วนทั้งหมดของอาหารม้าใช้งาน

แร่ธาตุ

1. คุณลักษณะทั่วไป

·       เป็นสารอนินทรีย์ เช่น แคลเซียม

·       สารเสริมสร้างเนื้อเยื่อของร่างกาย

·       ช่วยกระตุ้นปฏิกิริยาเคมี

·       ที่จำเป็นมีถึง 16 ชนิด

2. Ca& P

·       อัตราส่วน Caต่อP : 1:1-1.5:1

·       วิตามิน D ที่ใช้ในสัดส่วนเป็นปัจจัยใช้Ca& P ในโรคกระดูกอ่อน ภาวะกระดูกน่วมและโค้งงอ กระดูกนิ่มHo

·       Ca& P ใช้สำหรับการเจริญของกระดูกและพัฒนาการของโครงร่างกระดูกร่างกาย

·       P รักษาความสมดุลของความเป็นกรดด่าง และรักษาการทำงานของหัวใจและไต

3. เกลือ (Na &Cl)

·       รักษาสมดุลของน้ำหรือของเหลว

·       รักษา cooling mechanism ผ่านทางเหงื่อ

·       ม้าโตไม่ใช้งานควรแบ่งปันอาหารหรือน้ำต่อวันครึ่งหนึ่ง ม้าที่มีความร้อนในตัวและเหงื่ออย่างมาก เพิ่มขึ้น 1-2% และอิเล็คโทรไลท์เพื่อให้เกลือทดแทนมากขึ้น

·       ที่ดีที่สุดคือการให้ตามที่ร่างกายต้องการ

วิตามิน

1.ม้าไม่สามารถสร้างวิตามินได้ทั้งหมด บางครั้งต้องให้โดยการผสมในอาหาร

2. หากม้าได้รับมากเกินไปจะเป็นปัญหามากกว่าขาด

3.วิตามินที่สามารถละลายในไขมัน

·       สะสมในร่างกายส่วนที่เป็นไขมันและตับ

·       ไม่จำเป็นต้องกินทุกวัน

·       สะสมเรื่อยๆอาจมีปริมาณมากเกินไป

·       วิตามินเอเสริมสร้างร่างกายส่วนขน ผิวหนัง และตา ให้หญ้าแห้งที่มีสีเขียว แคโรทีน

·       วิตามินดี เกี่ยวกับการเผาผลาญของ Ca& P ได้จากหญ้าแห้งหมักและแสงแดด

·       วิตามินอี (Antioxidant) เสริมสร้างการทำงานของกล้ามเนื้อ และช่วยภาวการณ์เจริญพันธุ์ได้จากทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์สุขภาพดี

·       วิตามินเค ช่วยให้เลือดแข็งตัว พบในพืชใบสีเขียว

·       ม้าสร้างได้เพียงพอ ปกติไม่ต้องเสริมให้

5. วิตามินที่สามารถละลายในน้ำ (วิตามินบีรวม) : B₁, Niacin, Riboflavin, Pyridoxine, Folic acid, Biotin, choline, Inositol Cobalamin (B₁₂)

6. วิตามินที่สามารถละลายในน้ำ (วิตามินบีรวม)

·       ไม่สะสมในร่างกาย

·       สามารถจัดวิตามินผสมให้ในอาหารที่จัดให้กับม้าต่อมื้อทุกวัน

·       ม้าจะสร้างอย่างเพียงพอเพื่อความจำเป็นเท่านั้น

·       จำเป็นสำหรับหลายระยะของการเผาผลาญ

7. วิตามินซี ปกติม้าสามารถสร้างได้ตามต้องการและอย่างเพียงพอ

น้ำ

1. ม้าสามารถมีชีวิตอยู่ได้หลายวันโดยไม่กินอาหาร แต่จะตายได้ในไม่กี่วันถ้าปราศจากน้ำ

2. ม้าโตจะประกอบด้วยน้ำ 60-70% ซึ่งเปอร์เซ็นต์นี้สูงกว่าลูกม้า

3. ผลของการสูญเสียน้ำ

·       มองเห็นและไม่ยินไม่ดี

·       ระบายความร้อนออกเป็นเหงื่อ

·       กินอาหารน้อย

·       การย่อยอาหารไม่ดี

·       การขับถ่ายของเสีย

·       รูปร่างและโครงสร้างของเซลล์เปลี่ยนแปลง

·       ความเมื่อยล้า

4. น้ำต้องคุณภาพดีและปราศจากสิ่งเจือปน ได้แก่

·       เชื้อโรค

·       สารแปลกปลอมเจือปน

·       แร่ธาตุมากเกินไป

·       มีมลพิษ

·       กลิ่นรสไม่ปกติ

5. ความต้องการน้ำขึ้นอยู่กับ

·       อายุ

·       น้ำหนัก

·       การทำงาน

·       ความร้อน และความชุ่มชื้นภายนอก

6. ม้าโตขณะพักควรได้รับน้ำอย่างน้อยเฉลี่ย 38-45 ลิตรต่อวัน

7. ความจัดน้ำไว้ให้กินตามที่ต้องการ

8. ไม่ควรกินน้ำเย็นทันทีหลังทำงานหนัก

9. ถ้าสูญเสียน้ำ 3% ผิวจะแห้งและความยืดหยุ่นน้อยลง

10. ม้าภายหลังจากการใช้งานหรือออกกำลังกายอย่างหนัก

·       ไม่ให้กินน้ำจนเต็มกระเพาะทันที

·       พักสักครู่จึงค่อยให้กินน้ำเต็มที

·       อาจจะให้กินเป็นช่วงระยะเวลาสั้นๆ

ชนิดของอาหาร

อาหารหยาบ (Roughage) ให้อย่างน้อย 7กก./455 กก.นน.ตัว/วัน

1. หญ้าแห้ง (Hay) แรกตัดความชื้น 10-14% มีน้ำ 70-80%

          หญ้าแห้งที่มีคุณภาพ

·       ดูสดใหม่

·       สะอาดจะไม่มีฝุ่นหรือรา

·       สีเขียวสด แคโรทีน วิตามินเอ

·       กลิ่นหอม

·       ต้นขนาดเล็กและมีใบติด

·       ไม่มีวัชพืชหรือวัตถุแปลกปลอม

2. พืชอื่นที่มีคุณภาพเพื่อเสริมหญ้าแห้ง

อาหารผสม

          1. เมล็ดธัญพืช

§  ข้าวโอ๊ต 32 ปอนด์/8แกลนลอน

·       เมล็ดธัญพืช ใช้กันมากในม้า ม้าชอบเพราะรสดี

·       TDN (total digestible nutrients) 70% หรือ 2.9 Mcal/kg of Digestible Energy (DE)

·       โปรตีน 12% คุณภาพดี

·       เยื่อใย 12%

·       สามารให้ได้ 36-40 ปอนด์/8แกลนลอน

§  ข้าวโพด 56 ปอนด์/8แกลนลอน

·       รสอร่อย

·       TDN 80% หรือ 3.4Mcal/kg of DE)

·       เยื่อใย 2.5% มีมากกว่าข้าวโอ๊ต

·       โปรตีน 9%

·       ระวังรา ความชื้น กลิ่นเหม็นอับ

·       ข้าวโพดบดกับซังข้าวโพด เพิ่มเยื่อใยและลดโภชนะอาหาร

§  ข้าว

·       โปรตีน 8% รำข้าวจะมีมากกว่า

·       3.4 Mcal/kg DE

·       เยื่อใย 9 %

§  ข้าวบาร์เลย์

§  ข้าวสาลี

·       เป็นอาหารม้าบางครั้ง

·       รำข้าวสาลีใช้เป็น bulk

·       P ต้องสมดุลกับ Ca

§  อาหารผสมและพวกอาหารเสริมน้ำตาล

§  เมล็ดธัญพืชทำให้ป่นหรือทำให้เป็นลอนแต่ต้องไม่ป่นจนละเอียดจนเกินไป

·       การให้เมล็ดธัญพืชป่นจนละเอียดจะก่อให้เกิดเป็นปัญหาสูดดมเอาฝุ่นเข้าไป จะทำให้มีอาหารจาม อาการเสียดท้องจากแก๊สมาก

§  การบดเคี้ยวของม้าดีมากถ้าฟันปกติ

§  รูปแบบของอาหารเมล็ดธัญพืช อาจให้ในรูปต่างๆกัน เช่น

·       ทั้งเมล็ดดีที่สุด

·       อาจปนเป็นท่อน ทำเป็นลอน ปั้นเป็นก้อนกลม

·       ทำให้สุก

·       บด

·       แปรรูปเป็นอาหารเมล็ดเล็กๆซึ่งควรมีคุณภาพดี ขนาดเมล็ดประมาณ 0.5-1.3 เซนติเมตร และแข็งพอประมาณ

2. กากน้ำตาล

·       กระตุ้นให้เจริญอาหาร

·       บดบังรสชาติยาในเมล็ดธัญพืช

·       ฝุ่นละอองจะปะปนในอาหาร หากสัดส่วนมากจะเป็นอันตราย

·       เพิ่มพลังงาน

·       หญ้าแห้งและเมล็ดธัญพืชคุณภาพดี รสอร่อยพอสำหรับม้าโดยไม่ต้องเติมความหวาน

3. อาหารเม็ด เช่นเมล็ดธัญพืชต่างๆหรืออาหารผสม

§  ประโยชน์

·       Texture ของอาหารถูกย่อยได้มาก

·       เก็บรักษาง่าย

·       คุณภาพดี ไม่บูดและเสียง่าย

·       ไม่เป็นฝุ่น ดีสำหรับภาวะถุงลมในปอดพองและแตกเรื้อรังที่เรียกว่า Heaves

§  ข้อเสีย

·       จะเกิดการกัดแทะราวคอก รางอาหาร หากไม่มีการจัดสัดส่วนอาหารหยาบเสริมหรือกินแต่อาหารเม็ดใน

·       ภาวะหลอดอาหารอุดตัน

·       ราคาแพง

·       กระเพาะอาหารมักขยายใหญ่

·       ขบวนการความร้อนมักจะทำลายวิตามิน

·       ควรมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5-1.3 เซนติเมตร

·       ระมัดระวังการเปลี่ยนหญ้าแห้งและเมล็ดข้าวไปเป็นอาหารเม็ด

อาหารผสม

§  ผสมเอง

§  อาหารสำเร็จรูป

ข้อควรระมัดระวัง

1. วัตถุดิบอาจจะต้องเปลี่ยนบ่อย คุณภาพสารอาหารไม่มาตรฐาน

2. อาหารมีคุณภาพ มีคุณสมบัติพื้นฐานคือ ใหม่ผิวเรียบ สด อัดเม็ดดี ไม่ร่วน ระวังเชื้อรา และสิ่งปลอมปน

3. ระดับโปรตีนควรมี 10-12% มากกว่า 14-16% อาจเกินความจำเป็น

4. อาหารเม็ด ควรให้กินประจำอย่างน้อยใช้เวลา 10-14 วัน

5. ไม่ให้กินอาหารตามพื้น เพราะม้าอาจจะกินทรายเข้าไป

6.การให้กากน้ำตาลเพื่อเพิ่มพลังงาน จะทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น ควรระวังความสะอาดของกากน้ำตาล

หลักการให้อาหาร

1. ให้อาหารที่ละตัว

2. จัดอาหารตามน้ำหนักตัว

3. ให้อาหารอย่างน้อย 4 ครั้งต่อวัน

4. จำกัดเมล็ดธัญพืชเพียง 2.3-2.7 กก.ต่อการให้อาหาร 1 ครั้ง หากมากไปอาจจะเข้าลำไส้ส่วนปลายเกิดปัญหา

5. ให้อาหารเวลาเดียวกันทุกวัน

6. เปลี่ยนแปลงอาหารอย่างช้าๆ (10-14วัน)

7. อย่าให้หญ้าหรือเมล็ดพืชที่เป็นรา

8. ตรวจสอบภาชนะใส่อาหารเพื่อดูเมล็ดพืชที่เหลืออยู่

9. อย่าเริ่มให้อาหารม้าด้วยอาหารที่ยาก เพราะถ้ามาไม่ติดใสรสชาติ จะมีปัญหาการจัดหาให้เพียงพอ

10. การออกกำลังกายจำเป็นเพื่อเสริมความอยากอาหารและการย่อยอาหาร

11. อย่าลืมความสำคัญของน้ำ

12. ให้อาหารเสริมเป็นการป้องกันการขาดวิตามิน และแร่ธาตุ แต่ไม่จำเป็นสำหรับม้าทุกตัว

13. ให้ลักษณะอาหารที่ดี มีให้กินเมื่อต้องการ มีความน่ากินลักษณะเป็นเม็ดหรือเป็นก้อนและมีราคาที่เหมาะสม

14. ปัจจัยที่มีผลต่อการให้อาหาร อายุ การทำงาน เพศ อารมณ์ และความแตกต่างระหว่างตัว

การให้อาหารที่เหมาะสมกับกลุ่มม้า

1. แม่ม้า ความต้องการแร่ธาตุสูงมาก ต้องการพลังงานช่วง 3 เดือนสุดท้ายของการตั้งท้อง และระหว่างการให้นม

2. ลูกม้าแรกเกิด ต้องการอาหารสูง แร่ธาตุสูง สมดุลไม่ให้มากเกินไป

3. พ่อม้า

·       ควรได้รับการบำรุงรักษาดูแลให้ดีมาก

·       ไม่ควรบำรุงอาหารมาก

·       ใช้งานไม่มากจะทำให้อ้วน ถ้าได้รับอาหารมากเกินไป

·       ควรให้ความสนใจภาวะจิตใจมากกว่า

4. ม้าแข่ง

·       เลี้ยงดูอย่างดี ไม่เพียงแค่ดูแลให้พลังงานเพียงพอเท่านั้น

·       ให้เกลือแร่ทดแทนที่สูญเสียไป

·       ให้กินน้ำอย่างเพียงพอ

ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความต้องการโภชนะอาหารของม้าและมาตรฐานการให้อาหารม้า สูตรอาหารของสัตว์เลี้ยงในแต่ละช่วงอายุโดยใช้ Least-cost linear program

สูตรอาหารม้าในแต่ละช่วงอายุ ประกอบด้วย

1. อาหารลูกม้า (อายุน้อยกว่า 6 เดือน)

2. อาหารลูกม้าอายุ 6-12 เดือน

3. อาหารม้าอายุมากกว่า 12 เดือน

4. อาหารม้าแข่ง

อาหารลูกม้า (อายุน้อยกว่า 6 เดือน)

ปลายข้าว                31.50    กิโลกรัม        โปรตีน                           18.03      เปอร์เซ็นต์

ข้าวโพดบด               30.00    กิโลกรัม        แคลเซียม                          0.99      เปอร์เซ็นต์

รำละเอียด                 5.00    กิโลกรัม        ฟอสฟอรัสที่ใช้ประโยชน์ได้       0.57      เปอร์เซ็นต์

กากถั่วเหลือง            25.00    กิโลกรัม

หางนมผง                  5.00    กิโลกรัม

ไดแคลเซียมฟอสเฟต      2.00    กิโลกรัม

หินฝุ่น                      0.75    กิโลกรัม

เกลือ                       0.75    กิโลกรัม

รวม                     100.00    กิโลกรัม

ราคา                     14.95    บาทต่อกิโลกรัม

การให้อาหารลูกม้า (อายุน้อยกว่า 6 เดือน): ปริมาณอาหารที่ให้ลูกม้ากินวันละ 550-850 กรัมต่อตัว และให้อาหารเสริมเพิ่มตัวละ 100 กรัมต่อตัว

อาหารลูกม้าอายุ 6-12 เดือน

ข้าวโพดบด               20.00    กิโลกรัม        โปรตีน                           17.02      เปอร์เซ็นต์

ข้าวเปลือกบด            34.60    กิโลกรัม        แคลเซียม                          1.00      เปอร์เซ็นต์

กากถั่วเหลือง            27.00    กิโลกรัม        ฟอสฟอรัสที่ใช้ประโยชน์ได้       0.54      เปอร์เซ็นต์

รำ                        15.00    กิโลกรัม

ไดแคลเซียมฟอสเฟต      2.00    กิโลกรัม

หินฝุ่น                      0.70    กิโลกรัม

เกลือ                       0.70    กิโลกรัม

รวม                     100.00    กิโลกรัม

ราคา                     13.39    บาทต่อกิโลกรัม

การให้อาหารลูกม้าอายุ 6-12 เดือน: ปริมาณอาหารที่ให้ม้ากินวันละ 2.5-3.0 กิโลกรัมต่อตัว และให้อาหารเสริมเพิ่มตัวละ 100 กรัมต่อตัว

อาหารม้าอายุมากกว่า 12 เดือน

ข้าวโพดบด               20.00    กิโลกรัม        โปรตีน                           15.20      เปอร์เซ็นต์

ข้าวเปลือกบด            35.30    กิโลกรัม        แคลเซียม                          0.90      เปอร์เซ็นต์

กากถั่วเหลือง            21.50    กิโลกรัม        ฟอสฟอรัสที่ใช้ประโยชน์ได้       0.55      เปอร์เซ็นต์

รำ                        20.00    กิโลกรัม

ไดแคลเซียมฟอสเฟต      2.00    กิโลกรัม

หินฝุ่น                      0.50    กิโลกรัม

เกลือ                       0.70    กิโลกรัม

รวม                     100.00    กิโลกรัม

ราคา                     12.23    บาทต่อกิโลกรัม

อาหารม้าอายุมากกว่า 12 เดือน : ปริมาณอาหารที่ให้ม้ากินวันละ 1 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักตัว และให้อาหารเสริมเพิ่มตัวละ 200 กรัมต่อตัว

*หมายเหตุ

1. ม้าอายุมากกว่า 12 เดือน ควรให้อาหารวันละ 3 กิโลกรัมต่อตัว ต่อวัน

2. ม้าอายุ 18 เดือนถึง 2 ปี ควรให้อาหารวันละ 2.5 กิโลกรัมต่อตัว ต่อวัน

3. ม้าอายุมากกว่า 2 ปี ให้อาหาร 2.0-2.5 กิโลกรัมต่อตัว ต่อวัน

4. แม่ม้าตั้งท้องระยะแรกให้อาหาร 1.5-2 กิโลกรัมต่อตัว ต่อวัน และแม่ม้าตั้งท้องระยะท้าย (ก่อนคลอด 90 วัน) ให้อาหารประมาณวันละ 2.5-3 กิโลกรัมต่อตัว ต่อวัน

5. แม่ม้าเลี้ยงลูกในระยะ 3 เดือนแรกให้อาหาร 4-5 กิโลกรัมต่อตัว ต่อวัน และแม่ม้าเลี้ยงลูกระยะ 3-6 เดือน ให้อาหาร 3.5-4 กิโลกรัมต่อตัว ต่อวัน

อาหารม้าแข่ง

ข้าวโพดบด               20.00    กิโลกรัม        โปรตีน                           18.34      เปอร์เซ็นต์

ข้าวเปลือกบด            26.50    กิโลกรัม        แคลเซียม                          1.00      เปอร์เซ็นต์

กากถั่วเหลือง            30.00    กิโลกรัม        ฟอสฟอรัสที่ใช้ประโยชน์ได้       0.57      เปอร์เซ็นต์

รำ                        20.00    กิโลกรัม

ไดแคลเซียมฟอสเฟต      2.00    กิโลกรัม

หินฝุ่น                      0.75    กิโลกรัม

เกลือ                       0.75    กิโลกรัม

รวม                     100.00    กิโลกรัม

ราคา                     13.48    บาทต่อกิโลกรัม

อาหารม้าแข่ง : ปริมาณอาหารที่ให้ม้ากินวันละ 1 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักตัว และให้อาหารเสริมเพิ่มตัวละ 200 กรัมต่อตัว

*หมายเหตุควรให้กินอาหารไม่เกิน 3 กิโลกรัมต่อตัว ต่อวัน

เอกสารอ้างอิง

ธีระศักดิ์ ตรัยมงคลกูล. 2548. โรคม้า. สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ.

Evans, J.W. 1977. The Horse. W.H. Freeman and Compamy. San Francisco.

Lewis, L.D. 1995. Feeding and Care of the Horse. 2d ed., A Lea &Febiger Book, Williams &

          Wilkins, Philadelphia.